Yumurtalık kisti

Kadınlarda dönemsel olarak kistler görülebilir. Yumurtalıkta saptanan her kist kötü değildir. Hatta büyük çoğunluğu iyi huyludur ve kendiliğinden geriler. Ancak yumurtalık kisti ve kanser düşüncesi hastalarımızı çok tedirgin eder.

Yumurtalık kisti neden oluşur?

Kadınlarda yumurtalık bir havuz gibidir. Doğuştan itibaren içinde yumurta barındırır. Adet döngüsünün amacı aslında kadını gebeliğe hazırlamaktır. Bu amaçla havuzun içinden her ay bir yumurta büyüyüp olgunlaşır. Bu yumurta ovulasyon döneminde görüldüğü zaman folikül kisti olarak değerlendirilir. Gebelik oluşmazsa bu yumurta atılır. Bazen yumurta atılmayıp büyüyebilir. Bu kistler genelde kendini sınırlandırır ve adet döneminde atılırlar. İçi sıvı dolu, siyah ve düzgün görünümlü kistlerdir.

• Folikül kistleri bazen büyüyüp atılmaz. Bu dönemde eğer folikül kistlerinin içine kanama olursa, kist duvarı gerildiği için çok şiddetli kasık ağrısı olur. Bu kiste hemorajik (kanamalı) over kisti denir. Bir süre sonra kendini sınırlar ve kanama durur. Kasık ağrısı bir anda azalmayabilir. Adet döneminde küçülmesi beklenir. Kanama durmazsa çok nadiren ameliyat gerekebilir.
• Gebelik döneminde de yumurtalıkta kistler oluşur. Erken haftada plasenta (bebeğin eşi) olmadığı için embriyoyu besleyen bir kaynağa ihtiyaç vardır. Gebelik kisti denen corpus luteumdan erken haftada hormon üretilir. Gebelikte oluşan kistler zararlı değildir.
• Folikül kistlerinin yumurtalıklardan döllenme olmadığı takdirde atılması beklenir. Ama bazı hastalarda hormonal sebeplerden ötürü ovulasyon gerçekleşmez. Bu durumda atılamamış yumurta, yumurtalığı etrafına yerleşir. Diğer aylarda bu durumun tekrarlaması sonrası yumurtalık etrafında bir sürü küçük kist görünür. Bu görüntüye polikistik over adı verilir. Her kadında olmamakla birlikte, bazı kadınlarda biriken, atılamamış yumurtalardan insülin direnci ve erkeklik hormonu salınabilir.
• En sık görülen yumurtalık kistlerinden biri de dermoid kisttir. Dermoid kistte normalde yumurtalık yapısında bulunmaması gereken kıl, kemik, diş, kıkırdak, saç, yağ gibi dokular bulunabilir. Genelde iyi huylu bir kist olmakla birlikte çok nadiren kansere dönüşebilir. Büyüdüğü zaman ise yumurtalığı kendi etrafında çevirip kanlanmasını bozabilir. Bu yüzden bu kist görüldüğünde ameliyat planlanır.
• Çok sık görülen yumurtalık kistlerinden biri de çikolata kist, yani endometriomadır. Bu kistler kasık ağrısı, adet sancısı, ilişkide sancı gibi şikayetlere yapabilir. Her çikolata kist ameliyat edilmez. Öncelikle ilaç tedavisi planlanır.
• Yumurtalıklarda bazen enfeksiyona bağlı kistler oluşur. Vajinal akıntıların rahmin içine ilerlemesi ve tüplerden yumurtalıklara ulaşması ile enfeksiyon kistleri oluşabilir. Bu kistler hayatı tehdit edecek kadar vücuda enfeksiyon yayabilir. Mutlaka hastaneye yatış, damardan antibiyotik verilmelidir ve ileri vakalarda yumurtalıkların hatta rahmin alınması gerekebilir.

Yumurtalık kistleri nasıl belirti verirler?

Yumurtalıklar karnın içinde serbest organ oldukları için genelde belirti vermezler. Bu yüzden tesadüfi olarak tanı konabilir. Ancak yumurtalık kistin içeriğine göre adet düzensizliği olabilir. Yumurtalık kisti büyürse, kasık ağrısı, karnın altına doğru bası hissi olabilir. Eğer yumurtalık kistleri patlarsa karın içinde sıvı birikir ve çok şiddetli ağrı yapabilir. Yumurtalık kistleri bazen çok büyük olduklarında yumurtalığın tüp etrafında dönmesine sebebiyet verir. Bu durumda yumurtalığın kanlanması bozulur. Aşırı kasık ağrısı ve bulantı yapar.

Yumurtalık kisti tanısı nasıl konur?

Yumurtalık kistlerinin tanısı görüntüleme ile, en sık da ultrason ile konur. Ultrason vajinal yoldan yapılırsa yumurtalıklarda daha net bir görüntü sağlanır. Ancak eğer kadın bakireyse karından da bakılabilir. Bu esnada kadının idrara sıkışık olması gerekmektedir. Rahim idrar kesesinin üstünde yer alır ve idrar kesesi dolu olduğunda rahmi bulmak daha kolay olur. Karından yapılan ultrason çok net görüntü vermeyebilir. Bu yüzden eğer koşullar uygunsa makattan da yumurtalıklara bakılabilir.

Yumurtalık kistlerinin içeriğinden şüphelenildiğinde daha ileri görüntüleme testleri istenebilir. Tomografi ve magnetik rezonans (MR) görüntüleme bu amaçla istenebilir. Yumuşak dokuyu daha iyi gösterdiği için daha sıklıkla MR görüntüleme istenir.

Yumurtalık kistlerinde kesin iyi huylu veya kötü huylu olmasını ayırt edecek bir yöntem yoktur. Bazı kan testleri bu amaçla istenebilir. CA125 en sık bu amaçla istenen testtir. Ancak bu test yüksek olduğunda kadın kanserdir, düşük olduğunda kanser yoktur denemez. Bu test aslında daha önce yumurtalık kanseri geçirmiş bir kadında metastaz veya yeni odak takibi için kullanılır. Miyom, gebelik, tüberküloz, geçirilmiş karaciğer hastalıkları gibi başka koşullarda da yüksek çıkabilir.

Yumurtalık kistlerinde yaş fark eder mi?

Genelde üreme çağında oluşan kistler iyi huylu denebilir. Menopoz sonrası veya erken yaşlarda görülen kistlerde kötü huylu olma olasılığı biraz daha fazla olabilir. Yine de yumurtalık kistlerinin büyük çoğunluğu iyi huyludur. Ailede kanser öyküsü olan kadınlarda yumurtalık kistleri sıkı takip edilmelidir.

Yumurtalık kisti tedavisi nasıl olur?

Yumurtalık kistlerinin ilaç tedavisi yoktur. Yumurtalık kistleri için kullanılan doğum kontrol hapları, kistin boyutunu küçültmez sadece yeni kist oluşmasını engeller. Yumurtalık kistleri ya zamanla küçülür veya ameliyat gerekir. Yumurtalık kistlerinin takibi ultrason ile yapılır. Ancak takiplerde kist büyürse, yumurtalığı kendi etrafında döndürüp kanlanmasını bozarsa, veya yumurtalık kisti patlar karın içine açılırsa enfeksiyon veya kanama için acil ameliyat gerekebilir.

Ameliyat gerektiğinde iki türlü ameliyat planlanabilir. Ya kistin kendisi çıkarılır ya da yumurtalığın tamamı alınır. Kadının çocuk beklentisi yoksa, ileri yaşsa veya kistin kötü huylu olduğu düşünülüyorsa kistle birlikte yumurtalık da çıkarılır. Ancak bu nadir görülen bir durumdur ve kadınlarda genelde kist çıkarılma planlanır. Kist ameliyatlarını yapan cerrahın bilgisi, deneyimi çok önemlidir.

Kist ameliyatları yapılırken genelde laparoskopi (kapalı yöntem) kullanılmaktadır. Bu yöntem ile cerrahi kesi küçük olmakta, iyileşme ve sosyal hayata dönüş süresi hızlıdır. İşlem anestezi altında yapılır ve bir gece hastanede kalmak gerekir. Kistin kötü huylu olduğu düşünülüyorsa ve kist bütüncül olarak çıkarılacaksa laparotomi (açık ameliyat/sezaryen benzeri kesi) gerekebilir. Bu yöntemle yumurtalık veya tüp eş zamanlı alınabilir.